A ciencia como ferramenta para a cooperación

Cada domingo gústame escoitar a sección Ciencia para Curiosos do programa A vivir que son dos días da Cadena Ser. Precisamente, hai unha semana, coincidindo co Día Internacional contra a Malaria, unha enfermidade erradicada hai 60 anos en Europa, pero que aínda hoxe remata cada ano coa vida de 1 millón de persoas no mundo, realizáronlle unha entrevista a Pedro Alonso, un investigador fundamental neste eido.

Pedro Alonso leva loitando máis de 20 anos contra esta enfermidade, a través do seu traballo no Centro de Saúde Internacional do Hospital Clínic (Barcelona), e o Centro de Investigação em Saúde de Manhiça (CISM), en Mozambique, vinculado ao primeiro.

O investigador Carlos Martínez, colaborador habitual desta sección, destacou deste centro unha idea que me parece fundamental: a formación de investigadores do propio país. O CISM é "un modelo do que debe ser a colaboración co terceiro mundo", apuntou Martínez; un centro de investigación de excelencia, que proporciona formación ás persoas de alí, que se forman en Barcelona e noutros centros internacionais de referencia, e se reintegran de novo no seu país de procedencia. 

De feito, segundo explicou Pedro Alonso, na actualidade tanto o director do centro como dos seus distintos departamentos son mozambicanos cun claro compromiso co seu país.

Pedro Alonso é un científico de referencia, tanto polos seus importantes traballos como polo seu firme compromiso na erradicación desta enfermidade no continente africano. Neste senso, o desenvolvemento de vacinas é un dos eixos do traballo que dirixe. Así, desenvolveu unha primeira demostración que ten desencadeado nun ensaio de fase tres, de gran escala, involucrando a 7 países africanos e 16.000 voluntarios, que permitirá o rexistro dunha primeira xeración. Segundo afirma este investigador, é un xigantesco paso adiante, pero non será a vacina definitiva, senón que resultará necesario mellorar a súa eficacia, que calcula será de ao redor dun 50%.

Sen dúbida un traballo de máxima relevancia para a saúde mundial, e un gran exemplo de cooperación co terceiro mundo utilizando a ciencia como ferramenta. Invítovos a escoitar a entrevista aquí.

Traballar da man para superar os desafíos

Como xa avancei neste blog hai un par de entradas, a comunidade universitaria de Reino Unido está inmersa nun debate acerca do que para algúns é unha tendencia do Goberno a privilexiar a Ciencia e a Tecnoloxía á hora de repartir fondos por considerar que estas áreas contribúen en maior medida á mellora da economía e competitividade do país.

Neste senso, pareceume de especial interese unha carta publicada en The Observer polos máximos dirixentes de importantes institucións culturais do país como a National Gallery ou o British Museum, así como os Reitores de distintas universidades.

No artigo sinalan que en situacións económicas adversas coma a actual, parece estenderse a crenza de que o coñecemento pode dividirse en bloques, dos cales algúns, como as Ciencias e a Tecnoloxía, a Enxeñería e as Matemáticas, parecen ser máis importantes para o desenvolvemento do país que os demais. E fronte a esta concepción, afirman: "Cremos que as outras áreas de investigación son igual de importantes. Incluso en termos estrictamente económicos é un erro descoidar a importancia da economía creativa e dun rico e vibrante sector cultural, de museos e galerías, para o turismo".

E van máis aló, afirmando que "os desafíos que enfronta o país e o mundo non poden ser enfrontados sen as Artes e as Humanidades". Así, subliñan que  "a complexidade dos pobos procede das súas linguas, identidades, historias, crenzas e culturas". "Sen comprender esas complexidades non podemos enfrontar eses desafíos", conclúen.

Non podo estar máis de acordo: sen as Artes e as Humanidades non seriamos quen de estar hoxe onde estamos, e sen elas non seremos capaces de continuar avanzando. É máis, nun mundo complexo e cambiante como o actual, as distintas disciplinas non poden darse as costas, senón traballar da man para poder facer fronte aos desafíos.

O link é este: http://www.guardian.co.ik/theobserver/2010/feb/28/observer-letters-arts-funding

Cuestión de motivación e referentes

"É importante para min, para inspirar ás máis novas para enfrontar os retos persoais e profesionais, para axudalas a mobilizar as súas forzas en caso de dúbida e motivar e animar a que manteñan a súa ollada posta nos seus obxectivos. Creo que a carreira das metas persoais fai que a xente sexa máis feliz e máis produtiva no longo prazo".

Estas foron as palabras de Ingrid Grummt, investigadora do Centro Alemán de Investigación en Cancro de Heidelberg (Alemaña), cando este ano foi galardoada co "Women in Science Award" que outorga a Organización Europea de Bioloxía Molecular (EMBO) e a Federación de Sociedades Europeas de Bioquímica (FEBS). 

Unhas fermosas palabras que quixen compartir con vós, xa que creo que encerran importantes reflexións no só sobre a motivación, senón tamén sobre a importancia de que as máis novas conten con modelos que lles sirvan de referencia e inspiración.

Máis información aquí.

Os legados do volcán Krakatoa

O xornal El País publicou esta fin de semana un artigo moi interesante sobre as repercusións científicas, e tamén artísticas, que tivo a erupción dun volcán na illa de Krakatoa, entre Java e Sumatra (Indonesia), que se produciu en 1883.

"La historia de dos erupciones", escrito por Simon Winchester (NYT), explica que mentres que o volcán islandés ten causado "gran impacto", o de Java produciu "sobrecollemento". "E se as cinzas do Eyjafjalla parecen ter costado millóns en perdas económicas, o po do Krakatoa deixou ao mundo non só unha herdanza de arte inesquecible, senón que estimulou un descubrimento fundamental na ciencia atmosférica", afirma.

Neste senso, resulta curioso coñecer como este fenómeno, que produciu misteriosos cambios nos ceos, estimulou a artistas como William Ascroft, que impresionado polo espectáculo da luz da noite sobre o Tamésis, pintou unha acuarela cada 10 minutos, noite tras noite, ata obter máis de 500 cadros do Krakatoa. Unha recente investigación, segundo afirma o artigo, suxire ademais que Munch pintou O grito unha década despois mentres lembraba unha noite en Oslo moi afectada polo po do volcán.

En canto á súa repercusión na ciencia, as micropartículas nadas da boca do volcán quedaron flotando no aire durante anos, manchando as correntes dos ventos, o cal permitiu aos meteorólogos debuxar un mapa que mostraba como estas correntes se movían. O primeiro nome que utilizaron para o fenómeno foi "corrente de fume ecuatorial". Hoxe en día é a corrente en chorro, unha achega que, segundo se di no artigo, "quizais sexa o máis importante legado do Krakatoa".

O impacto nas Humanidades

Recoméndovos a lectura do artigo Impact on Humanities. Researchers must take a stand now or be judged and rewarded as salesmen, de Stefan  Collini, publicado no suplemento literario de The Times. 


Collini é crítico literario e profesor de Literatura Inglesa e Historia Intelectual na Universidade de Cambridge, ademais de autor da introdución á reedición da obra "As dúas culturas" de C.P. Snow, un traballo que despois de 50 anos segue tendo unha importante actualidade. 


No artigo fai referencia a un novo  sistema para o reparto do financiamento destinado a investigación  nas universidades inglesas, que introduce como nova variable "o  impacto".

 Deste xeito, segundo afirma o artigo, os indicadores deste impacto  refírense case sempre a aspectos como a creación de negocios, a  comercialización de novos produtos ou procesos, ou outros aspectos  como a saúde ou a mellora do "benestar social, a cohesión social ou  a seguridade nacional", en definitiva, aqueles que teñen para o  autor un aspecto económico, médico ou político, e que se atopan máis  "próximos ao mercado".

 A adaptación a estes indicadores de impacto constitúe para Stefan  Collini un desastre para as Humanidades, xa que, precisamente elude  o impacto xeralmente considerado máis inmediato para a relevancia do  traballo na área das Humanidades: a influencia do traballo noutros  estudosos e no contido da ensinanza.

Así, pon un exemplo hipotético para demostralo: supoñamos que un  colega doutra universidade que é experto en poesía victoriana  traballa desde hai anos nun estudo crítico que é considerado por  diversos expertos como o mellor sobre o tema, e que aclara e anima á  comprensión da obra deste poeta por parte doutros críticos, e a  través da súa ensinanza, de futuras xeracións de estudantes, ademais  de chegar a lectores interesados. Unha peza excelente na  investigación en Humanidades, e porén, o seu impacto é cero.

 O que chamamos Humanidades, afirma o texto, é unha recompilación de  xeitos de achegarse á actividade humana na súa riqueza e  diversidade. Tratar de afondar na nosa comprensión en calquera dos aspectos desta actividade é unha decidida expresión de  curiosidade humana e é un fin en si mesmo.

Estou totalmente de acordo, e vou máis alá, porque a diversidade  académica non se refire só ás Ciencias e ás Humanidades, senón que  a variedade, a diversidade na Universidade é e debe ser unha  constante, e de aí a necesidade de evitar cortar todo polo mesmo  patrón. Neste senso, para atender esas diferenzas é necesario  articular distintas fórmulas de valoración e financiamento.

Os avances das mulleres na ciencia

Durante séculos as mulleres fomos silenciadas e apartadas da cultura e do saber. Con todo fomos quen de ir formándonos pouco a pouco, de ir conquistando institucións coma a Universidade e de facernos un sitio no coñecemento, grazas en boa medida ao traballo que desenvolveron científicas ocultas tras a figura dun home e que deron a coñecer o éxito dos seus traballos cedendo, en moitos casos, a súa autoría a un home.

 

Hoxe a presenza das mulleres en todos os ámbitos da sociedade é indiscutible pero quedan aínda chanzos por subir. Temos que participar máis nos núcleos de decisión e temos que formar parte das cúpulas do poder. O avance rexistrado nos últimos anos é moi significativo pero é preciso que as futuras xeracións teñan referentes e neste afán, traballos como o publicado esta fin de semana no magazine Mujer de Hoy baixo o título Científicas españolas en vanguardia dan conta de traxectorias de mulleres actuais que destacan no ámbito científico. Especial consideración merecen tamén os informes Ni tontas, ni locas e Mujer y Ciencia da Fundación Española para la Ciencia y la Tecnología (FECYT).

Camille Claudel

Recoméndovos a lectura dun artigo publicado esta Semana Santa no suplemento Babelia de El País que asina Manuel Vicent. El beso de mármol de Camille Claudel relata con mestría a vida da escultora francesa Camille Claudel, que foi amante de Augusto Rodin. Camille era a que o inspiraba, coa que ía ás festas e realizaba longas viaxes. Pero nunca casou con ela. A muller que o tiña amarrado era Rose Beuret, á cal coñeceu cando era unha modista analfabeta, e que atendía ás súas pulsións máis primitivas. "Servíalle de modelo, limpáballe a casa, preparáballe a comida, poñíalle cataplasmas e na cama remediáballe o sexo abrupto, pero nunca o acompañou en calquera acto público nin a sacou de festa cos amigos porque se avergonzaba de levar ao seu carón unha muller primaria e inculta", reza o texto.

Mulleres infelices as dúas, unha, Camille, que escandalizaba á sociedade burguesa coa súa liberdade, outra, Rose, relegada ao fogar pola súa  incultura. Dúas caras dunha mesma moeda: a dunha muller que non podía ser ela mesma, que debía someterse ás normas da sociedade. Ser culta, pero non demasiado (non vaia a ser que destacara máis que o seu marido...), ser nai, enfermeira, cociñeira..., en definitiva, servir aos desexos do home e adaptarse aos cánones da época.

Camille intentou atopar o amor noutros brazos, os de Claude Debussy, pero neste caso tamén "foi batida por outras mulleres domésticas", afirma Manuel Vicent. Os seus fracasos amorosos provocáronlle crises nerviosas, que se foron agravando ata tal punto que comezou a destruir as súas obras, do mesmo xeito que se estaba destruíndo a ela mesma. Pasou os últimos 30 anos da súa vida nun manicomio

El Escritor, de Roman Polanski

Anímovos a todos e todas a ver a película El Escritor (The Ghost Writer), de Roman Polanski.


É unha obra impresionante, un thriller que non deixa respirar, unhas actuacións inquedantes, e algún personaxe que aínda latexa na miña memoria... Cine de verdade, que nos fai reflexionar sobre os diferentes aspectos das persoas, que nos demostra que nunca chegaremos a coñecer a ninguén en todas as súas dimensións. Aí radica a capacidade de sedución dos personaxes.

Marabillosa Elina Garança

O xoves tiven a oportunidade de escoitar a Elina Garança en directo. A verdade é que xa a escoitara en gravacións e impresionárame. Tela en Galicia foi unha marabilla, e gozar da súa elegancia, saber estar en escena e da súa musicalidade, un auténtico luxo.

O repertorio, precioso. Emocionáronme particularmente as pezas de Bellini.

Foto: http://www.elinagaranca.com/

A aposta pola investigación e a divulgación de Gregorio Marañón

A exposición "Gregorio Marañón 1887-1960. Médico, humanista e liberal" que ata o 6 de xuño pode verse na Biblioteca Nacional resalta a personalidade poliédrica deste intelectual cando se cumpre o 50 aniversario do seu falecemento.

Hoxe El País publica un interesante artigo asinado polo historiador Juan Pablo Fusi, un dos comisarios da mostra, que da conta da aposta pola investigación e a divulgación deste humanista. Así, Marañón publicou un número sorprendente de obras (125 libros, 1.800 artigos e 250 prólogos) sobre endocrinoloxía, sexo, biografía ou liberalismo. Uns escritos nos que ademais reflexionou sobre o home e a vida desde unha concepción integral, achegando as Ciencias Naturais ás Sociais e Humanas.

A vida de Gregorio Marañón foi un compromiso co progreso e os seus traballos e vida exemplar un gran legado para a sociedade española.

Invítovos a ler o artigo aquí.

Carta aberta á comunidade universitaria

Estimados compañeiros,

Quero compartir con vós un momento de especial significado para min. No día de hoxe veño de oficializar, no Campus de Lugo, a miña candidatura ao Reitorado da nosa Universidade, un momento moi emotivo que me fai evocar outros moitos da miña traxectoria académica: o día en que comecei a dar clase; os primeiros traballos en equipo, a data na que optei á cátedra, entre outros.

Momentos como o de hoxe lévanme a afirmar que Universidade é algo máis que docencia e investigación. É cultura, participación, solidariedade e vida universitaria e, sobre todo, un ánimo convencido de que o saber impregna o noso modo de ser e de facer.

Estou certa de que con este paso comezo a devolverlle á Universidade todo o que ela me aportou: formación, carreira científica, experiencia en xestión e ilusión; a ilusión que cada día definiu todas aquelas actuacións que fun desenvolvendo e que me aportou a forza necesaria para deseñar e acometer o proxecto que agora lidero.

Trátase dunha proposta, que se centra nas persoas e na participación de todos vós, un proxecto avalado por aqueles que senten e aman a universidade e que ven no seu futuro compromiso co coñecemento, revalorización da investigación e proxección internacional, todo isto, sen esquecer o verdadeiro eixo do noso esforzo: o alumno.

Por iso nos marcamos como obxectivos fundamentais formar profesionais e cidadáns responsables e comprometidos cos valores do civismo e que contribúan ao desenvolvemento da investigación, da cultura, do saber, que representan os motores do progreso social do século XXI.

Estou segura de que nas próximas datas teremos ocasión de poder afondar nestas e noutras cuestións e de que as vosas opinións e formas de ver a realidade contribuirán a seguir construíndo Universidade, a CREAR FUTURO.

Máis mulleres catedráticas

Rescato un fragmento dunha entrevista publicada esta fin de semana en El País á arquitecta Blanca Lleó, porque hai algunhas declaracións que me resultan moi significativas e que se refiren á escasa presenza da muller nas cátedras universitarias:

Lleó es profesora titular en la Escuela de Arquitectura de Madrid de la asignatura de Proyectos, que junto con Urbanismo son los huesos de la carrera. Titulares de estas materias existen muy pocas en España, pero es que catedrática no hay ninguna. Por eso compañeros y ex maestros la han animado a que se presente a la cátedra. "Me cuentan que en Pediatría tampoco existen catedráticas y, peor aún, ni en Obstetricia y Ginecología; esto sí que deja perpleja y es un derroche de energía insostenible. En las aulas la mitad del alumnado son mujeres y ese número no se refleja en las categorías superiores. Catedráticas en todas las carreras sólo son el 14% y en Arquitectura, el 7%".

Acabó la carrera con 24 años y llegó a la docencia de la mano de Sáenz de Oiza ("fui su discípula y me respaldó mucho") y Moneo. Pero ante su nueva odisea siente cierto miedo escénico. ¿A qué? "A la inercia que nos rodea, a meterme en un territorio que no es nuestro... En realidad no es ningún planazo y me gustaría que otras también se animaran a poner en valor su talento, no quiero ser una pieza rara y me gusta pensar que no lo hago en solitario".

Neste mesmo senso, Elisa Pérez Vera, a primeira reitora da universidade española e agora maxistrada do Tribunal Constitucional, aseguraba recentemente nunha entrevista concedida a Europa Press que aínda existe un número “ridículo” de representantes femininas en postos directivos, como cátedras e reitorados.

Pérez Vera, que dirixiu a UNED desde 1982 ata 1987, sinalou que desde o momento da súa elección como reitora ata a actualidade, o número de catedráticas practicamente non ten variado. “Agora as catedráticas representan o 15% do total e en 1982 o 13%. É ridículo que só teña aumentado o 2% en casi 30 anos”, concluíu.

Manifestacións estas, as de Elisa e as de Blanca, que dan conta da situación que se vive na universidade española, na que a pesares de que a presenza das mulleres é moi ampla nas licenciaturas e doutoramentos, esta vese profundamente rebaixada nos escalafóns superiores. Resulta necesario poñer o mellor de todo o sistema para evitar esta  desigualdade. É importante que estas mulleres asuman as máximas responsabilidades, porque crean modelos, e porque unha universidade moderna e aberta susténtase sobre a diversidade de visións sobre o mundo.

 

Feliz Día da Muller Traballadora

Hai xusto un ano escribín un artigo para o xornal Público con motivo do Día da Muller Traballadora, que reproduzo a continuación. O meu obxectivo era salientar que os importantes avances acadados nas últimas décadas son o resultado da constancia e valentía de moitas mulleres que tiveron que desenvolverse nun mundo de homes, e que se ben son moitos os logros obtidos, debemos continuar loitando por un maior recoñecemento e presencia das mulleres no eido científico, especialmente nos postos de liderado. Creo que llo debemos a elas, a mulleres como Marie Curie, Lisa Meitner o Barbara McClintock, sen as que hoxe teriamos menos que celebrar.



Sobre hombros de gigantes


La historia de las mujeres ha estado dominada por la negativa a sus derechos, quedando reducidas a sus funciones sociales y vetadas durante mucho tiempo al mundo del saber. En la actualidad, la situación de la mujer ha cambiado sustancialmente; son incuestionables sus derechos y la posición que ocupa en todos los ámbitos de la sociedad.

A finales del siglo pasado la doctora Gro Harlem Brundtland se convirtió en primera ministra de Noruega, siendo la primera mujer que ocupaba ese cargo en Europa. Muchos de sus ciudadanos pensaban que una mujer no podía con esta responsabilidad, y preveían una corta duración de su mandato y un final desastroso. Sin embargo, fue primera ministra durante más de 10 años, con rotundos éxitos políticos para su país y el conjunto de la Unión. Años más tarde, Gro Brundtland conoció una conversación que se había producido mucho antes de su mandato en el patio de un colegio. Un niño presumía que de mayor quería ser primer ministro. Las niñas se rieron y le dijeron: "No seas tonto. Un hombre no puede ser primer ministro. Tiene que ser una mujer".

En España, sólo una mujer es miembro de la Real Academia de MedicinaA pesar de que hoy la posición de la mujer en la sociedad es una realidad incuestionable, recientemente, el ex rector de la Universidad de Harvard, Larry Summers, pronunció unas desafortunadas palabras sobre la falta de capacidad y aptitud de las mujeres para la ciencia. Sus controvertidas declaraciones contribuyeron a reabrir el debate sobre los obstáculos que aún hoy encuentran las mujeres en la sociedad en general, y en la ciencia, en particular.

Estas afirmaciones fueron las que dieron lugar a la creación de un comité encargado de analizar la contribución de las mujeres en las Academias de Ciencia e Ingeniería norteamericanas, donde tan sólo representan el 10% de sus miembros. Sus conclusiones son tajantes: las mujeres no avanzan debido a la discriminación y a barreras invisibles.

En España, la situación es más dramática. En la Real Academia de Medicina, de sus 34 miembros, sólo uno es mujer; en la Real Academia de Bellas Artes, de 24, sólo cuatro y en la Academia de Jurisprudencia y Legislación, de 35 miembros, cero son mujeres.

Muchas mujeres han contribuido al conocimiento, incluso desde la sombraPrecisamente, la Comisión Europea, en el estudio Getting more women to the top in research [Llevando más mujeres a la cima de la investigación] apunta que las mujeres tienen menos posibilidades para ser promocionadas a puestos de liderazgo y destaca su escasa presencia en los consejos de toma de decisiones de las áreas científicas. El mismo trabajo señala que, mientras que la mayoría de los graduados universitarios son mujeres, los hombres tienen el triple de posibilidades de alcanzar los puestos de responsabilidad.

En el ámbito universitario europeo, el 36% de los puestos intermedios están ocupados por mujeres, pero este porcentaje se reduce a más de la mitad el 15% cuando observamos los niveles de responsabilidad más altos, como catedráticas y profesoras de investigación.
La sociedad necesita más mujeres en el top científico ya que su escasa presencia implica que sus opiniones individuales y colectivas tienen menos posibilidades de influir en futuras políticas científicas y en la ciencia en general.

En pleno siglo XXI, la contribución de la mujer a la ciencia sigue siendo en ocasiones muy cuestionada y examinada. A finales del siglo pasado, una investigación supuso el mayor avance conceptual en la teoría de la evolución desde Darwin. La científica Lynn Margulis tuvo la osadía de proponer que la simbiosis es uno de los principales mecanismos de formación de nuevas especies, algo que llegó a ser definido entre la propia comunidad científica como una verdadera herejía en los tiempos que corrían. Según el periodista especializado en ciencia, Javier Sampedro, dos circunstancias confluyeron en el rechazo al trabajo de Lynn Margulis: lo revolucionario de su conclusión y el hecho de ser mujer. Sin embargo, hoy la comunidad científica reconoce la magnitud de sus aportaciones que han abierto múltiples vías actuales de investigación.

Son muchas las mujeres que a lo largo de la historia han contribuido al conocimiento, muchas veces, incluso desde la sombra y consintiendo que sus trabajos los firmasen hombres para que trascendiesen. Todas ellas han servido de espejo para la trayectoria de las científicas de hoy en día, que reconocen que sus carreras se han erigido sobre hombros de gigantes como Marie Curie, Lisa Meitner o Barbara McClintock.

Las mujeres de la ciencia están unidas por un vínculo especial, un vínculo que trasciende la historia y que las equipara al nivel de modelos para futuras generaciones. La trayectoria de mujeres como la doctora Gro Harlem Brundtland o Lynn Margulis son la suma de tantas y tantas científicas que han contribuído con su grano de arena a la ciencia de hoy en día.

El reconocimiento que la sociedad les otorga es también el reconocimiento a todas aquellas acciones que permanecieron ocultas al saber y supone al mismo tiempo una esperanza de futuro, porque tal y como dijo la Premio Nobel Rita-Levi Montalcini, "nunca podemos predecir lo que va a suceder mañana, pero tenemos que ser optimistas porque el optimismo da vida y el pesimismo sólo destruye".

A divulgación, clave para espertar as vocacións científicas

“Non se lle pode esixir amor pola ciencia a alguén que non a coñece”. Esta é a afirmación que Juan Carlos Rolón Gadea, investigador nado en Paraguai, realizou nunha entrevista publicada na revista online de Divulgación e Cultura Científica Iberoamericana da Organización de Estados Iberoamericanos para la Educación, la Ciencia y la Cultura (OEI) e a Agencia Española de Cooperación Internacional para el Desarrollo (AECID).

Rolón Galdea conta cunha extensa carreira en países como Arxentina, Rusia ou Francia, onde se doutorou, traballou case toda a súa vida, e en 2005 recibiu o Chevalier dans l’Ordre des Palmes Académiques, a importante condecoración que  entrega o goberno francés. Hoxe está de volta en Paraguai, tras máis de 40 anos de ausencia.

Preguntado polas cuestións que se deben ter en conta para xerar unha cultura científica nun país que polo menos a nivel popular nunca a tivo, Rolón responde:

“É unha cuestión de educación básica. A falta de difusión científica é un problema moi serio. Falo da necesidade de incluír á poboación no debate sobre temas de ciencia e tecnoloxía. Pero para iso necesítase unha poboación moito máis consciente. Crear as estruturas para que a educación acade ese nivel é responsabilidade de todos nós”.

Outra reflexión que tamén merece a pena salientar é a referente á existencia ou non de amor pola ciencia no seu pais. “Se os científicos facemos ciencia é porque sentimos amor cara ela. En canto á poboación en xeral, sen embargo, si hai un grave problema de información e coñecemento. Non se lle pode esixir amor pola ciencia a alguén que non a coñece, que non sabe de que trata nin para que serve. Cambiar iso é vital en termos de educación global, pero tamén en termos da construción das vocacións. Non se fai nin se ensina ciencia para que toda a sociedade se converta nunha sociedade de científicos, pero si para que nalgúns dos seus membros se esperte unha curiosidade pola investigación. Tampouco se trata de formar unha elite, senón de permitir que aquelas persoas con predisposición para a ciencia poidan poñer a súa vocación en acto”.

Unhas palabras que din moito da necesidade de xerar vocacións científicas nos máis mozos e implicar ao conxunto da cidadanía no debate da ciencia e a tecnolóxica, uns obxectivos que resultan inalcanzables sen unha sociedade concienciada que traballe da man para acadalo.

Santiago baixo a neve

O meu amigo Manolo Bermejo fíxome chegar esta selección de fotos de Santiago con neve, acompañadas dunha suxerente música.

¡Anímovos a disfrutar doutra perspectiva da cidade!

Investigación fundamental nas universidades

Richard C. Levin, reitor da Universidade de Yale, unha das mellores universidades investigadoras dos Estados Unidos, pronunciou recentemente unha conferencia na que fixo unha apaixoada defensa do rol das universidades no desenvolvemento de investigación fundamental e da xeración de coñecementos non ligados a obxectivos económicos a curto prazo.
Na súa intervención subliñou así mesmo que este tipo de investigacións teñen que ser financiadas polos gobernos, xa que, ao non producir beneficios económicos a curto prazo, as empresas carecen de incentivos para acometelas.

Non podo estar máis de acordo co exposto por Levin, que ademais cita entre outros argumentos a favor da súa tese o que para min constitúe o informe máis importante na política científica mundial nos últimos 60 anos: “Science: The Endless Frontier”, de Vannevar Bush, que deseñou e puxo en marcha o sistema de I+D pública estadounidense na segunda metade do século XX, cos resultados de todos coñecidos.

As claves están na ciencia e a universidade

Quero recomendarvos a lectura dunha entrevista publicada esta fin de semana ao político e intelectual inglés, Christopher Patten, actual reitor da Universidade de Oxford -pero que tamén o foi de Newcastle- na que fai unha interesantísima reflexión das claves do poder económico de Estados Unidos. Para el, as bases da situación do primeiro país do mundo están na investigación e na universidade e destaca que das 50 mellores universidades, 42 están en Estados Unidos. Ademais, subliña a capacidade deste país para atraer forza intelectual doutros continentes. "O 75% dos traballos e ensaios científicos de Estados Unidos son escritos por estranxeiros", afirma.

    

Moitos de nós xa nos demos conta das enormes potencialidades da universidade e da investigación pero nunca sobran opinións e reflexións que avancen neste camiño.

Valentes palabras, interesante conclusión

A fin de semana pasada, concretamente, o domingo, liamos nun xornal galego unha entrevista realizada a Darío Villanueva, recén nomeado secretario da RAE. As súas reflexións aportan intelixencia e  unha perspectiva académica en torno ao debate social que se ten xerado en torno ás linguas. "O patrimonio lingüístico debe ser respectado e protexido. Isto é algo que non só compromete aos políticos senón tamén á sociedade civil", afirma o catedrático.

Noraboa Darío e grazas por aportar as túas interesantes e contrastadas reflexións a un tema tan importante.

Nada mellor que escribir nun encerado

Andrea Goldsmith, catedrática de Enxeñería Electrónica na Universidade de Stanford (EE UU), é capaz de imaxinar autopistas intelixentes nas que os condutores non teñen que conducir e non hai accidentes, microchips que se insiren no corpo para facer seguimento a distancia dunha doenza, ou os teléfonos móbiles de dentro de 30 anos. Di a catedrática nunha entrevista publicada hoxe en El País que “se es visionario, os avances técnicos chegan antes”.
Pero a pesares desta vocación por anticipar o futuro, Goldsmith insiste en que tampouco hai que rexeitar sen máis o que temos aprendido e funciona. Neste senso, pon como exemplo da súa experiencia como profesora universitaria que por moito que haxa que repensar como e que se ensina e como se poden aproveitar as novas ferramentas, hai ocasións nas que aínda non ten “atopado nada mellor que escribir nun encerado”.


Gústame esta afirmación porque esa é tamén a miña experiencia. O contacto persoal, a capacidade de transmitir coñecementos e emocións na aprendizaxe, o vínculo que se crea entre o profesor e os alumnos, nunca poderá ser substituído por unha máquina, e todo iso tamén se transmite e é unha peza clave na formación das persoas.

Os videoclips como ferramenta de divulgación cientifica

A través do blog Observatori 2.0, que vos invito a visitar, atopei un interesante exemplo de divulgación científica mediante videoclips. O autor é o grupo estadounidense They Might Be Giants, que naceu en 1982 como banda de rock independente, pero que na actualidade está moi orientado á divulgación científica e ambiental. Na súa canle de YouTube podedes atopar varios vídeos do grupo. Aquí vos deixo o que máis me gustou.

Entrevista en El Progreso

El Progreso fíxome hai uns días unha entrevista que podedes ver aquí.

As zapatillas da Zarina

Quero facervos un regalo. Déixovos para o voso deleite un fragmento da obra “As zapatillas da zarina”, de Chaikovski, que recentemente tiven a oportunidade de admirar na Royal Opera House de Londres.

Este vídeo é só un tráiler (ben fermoso por certo) a modo de presentación do espectáculo que acolleu a Ópera, pero creo que é un apetitoso anticipo do que alí se puido ver: unha cautivadora obra do xénero cómico-fantástico baseada nun conto de Nicolai Gogol.

A composición combina ópera e ballet, e para esta representación contou cunha espectacular montaxe, que alternaba elementos contemporáneos e clásicos, e uns vestiarios fascinantes.

Chaikovski ten poucas óperas representadas, e esta montaxe era unha estrea no formato ópera-ballet.

Espero pois que o disfrutedes.

Noraboa a Ángel Carracedo e o seu equipo

Quero desde ese foro trasladar a miña máis sinceira noraboa ao grupo de investigación dirixido polo gran científico Ángel Carracedo polo seu importante descubrimento que veu a luz en días pasados e que xa forma parte das páxinas de Nature Genetics.

Con investigacións como esta a ciencia en Galicia avanza a pasos axigantados e ocupa un lugar propio en niveis internacionais.

Como científica compañeira na USC, é un luxo compartir contigo, Ángel, a ilusión e a curiosidade pola nosa grande paixón: a xenética. Noraboa e estou segura de que che esperan outros importantes descubrimentos cos que asombrar á comunidade internacional.

Podedes saber máis aquí.

Traballo en equipo

Pregunta: ¿O traballo de equipo axuda?
Resposta: Claro. Comigo está xente desde hai 30 ou 40 años. As nosas reunións parecen partidos de pimpón. Nin nos acordamos quen di que, o noso é un proceso colectivo. Xeramos tanta carga que despois, basta un movemento da man, unha engurra na folla, para que naza un boceto."

Renzo Piano, arquitecto creador do Beaubourg de París
Suplemento Babelia

Excelente reflexión do traballo en equipo, real como a vida mesma...

Divulgando ciencia

Interesante entrevista a publicada onte en El País Semanal ao catedrático de matemáticas en Oxford, Marcus du Sautoy; interesantes reflexións científicas en torno a esta ciencia e interesante personalidade a deste profesor... Resulta á súa vez especialmente importante o traballo que desenvolve na BBC como divulgador científico, o seu programa The Royal Institution Christmas Lectures foi visto nada máis e nada menos que por un millón de espectadores. Estou segura que a súa experiencia é digna de ser coñecida en primeira persoa e sería interesante poder contar con el nalgunha das iniciativas de divulgación que promove a nosa universidade.

Anímovos a que xulguedes por vós mesmos na páxina de El Pais